Posted on: 13.06.2022

უმეტესობას გვახარებს ზაფხულის მოსვლა და ცხელი ამინდი, თუმცა, როდესაც გიწევს მაღალი ტემპერატურის პირობებში ხანგრძლივი დროის განმავლობაში ყოფნა, შენს ჯანმრთელობას შეიძლება საფრთხე დაემუქროს. ზაფხულის ცხელი დღეების დროს დარწმუნდით, რომ თქვენ და თქვენი ახლობლები დაცული ხართ ე.წ. თბური ტალღების მავნე ზემოქმედებისაგან.

განსაკუთრებით მაღალი ტემპერატურა, რომელიც რამდენიმე დღე გასტანს, პირდაპირ გავლენას ახდენს ადამიანის ჯანმრთელობაზე - იწვევს როგორც გარკვეული დაავადებების ჩამოყალიბებას, ასევე უკვე არსებულის გამწვავებას და, შესაძლოა, სიკვდილის მიზეზიც კი გახდეს. სიცხე განსაკუთრებით საშიშია ბავშვებისათვის, მოხუცებისა და ქრონიკული დაავადების მქონე პირებისათვის. ძლიერმა სიცხემ შეიძლება გამოიწვიოს გულის ცემის გახშირება და სუნთქვის გაუარესება. ჯანმრთელობის მსოფლიო ორგანიზაციის მონაცემებით 2003 წელს დაფიქსირებული „თბური ტალღები“ ევროპაში 70,000 სიკვდილის მიზეზი გახდა. ცოდნამ, თუ როგორ დაიცვა თავი ცხელ დღეებში, შესაძლოა იხსნას შენი და შენი ახლობლების სიცოცხლე.

რატომ არის მაღალი ტემპერატურა პრობლემა?

მაღალი ტემპერატურით გამოწვეული მთავარი რისკებია: 

·       დეჰიდრატაცია (გაუწყლოვნება, ორგანიზმში წლის დეფიციტი)

·       გადახურება, რომელმაც შესაძლოა გააუარესოს გულის დაავადებებისა და სუნთქვასთან დაკავშირებული პრობლემების მქონე პირთა ჯანმრთელობის მდგომარეობა;

·       სითბური გამოფიტვა;

·       სითბური დაკვრა.

ვინიმყოფება ყველაზე მეტად რისკის ქვეშ?

მაღალი ტემპერატურა გავლენას ახდენენ ნებისმიერი ადამიანის ჯანმრთელობაზე, თუმცა მაღალი ტემპერატურით გამოწვეული ჯანმრთელობის პრობლემების ყველაზე მოწყვლად ჯგუფს განეკუთვნებიან:

·       75 წლისა და უფროსი ასაკის ხანდაზმულები

·       ბავშვები, განსაკუთრებით ახალშობილები

·       ქრონიკული დაავადებების, განსაკუთრებით კი გულ-სისხლძარღვთა და სასუნთქი სისტემის დაავადებების მქონე პირები

·       გადაადგილების პრობლემის (მაგ., პარკინსონის დაავადება, ინსულტი) მქონე პირები

·       ფსიქიკური ჯანმრთელობის სერიოზული პრობლემების მქონე პირები

·       გარკვეულ პრეპარატებზე მყოფი პირები, მ.შ. პრეპარატებზე, რომლებიც გავლენას ახდენენ ოფლის გამოყოფასა და ტემპერატურის კონტროლზე

·       ალკოჰოლის ჭარბი მომხმარებლები და წამალდამოკიდებული (ნარკოტიკების მომხმარებლები) პირები

·       ფიზიკურად აქტიური პირები (მაგ., მძიმე ფიზიკურ სამუშაოებში ჩართული პირები, სპორტსმენები)

როგორ გავუმკლავდეთ სიცხეს:

შეინარჩუნეთ სახლში სიგრილე

·       შეეცადეთ საცხოვრებელ გარემოში შეინარჩუნოთ სიგრილე. სახლში ტემპერატურა შეამოწმეთ დილის  08:00 საათიდან 10:00 მდე, 13:00-ზე და ღამით 22:00 საათის შემდეგ. დღისით ოთახის იდეალური ტემპერატურა არ უნდა აღემატებოდეს 32⁰C, ხოლო ღამით კი 24⁰C-ს. ეს განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია ბავშვებისა და 60 წელზე უფროსი ასაკის ადამიანებისათვის; აგრეთვე მათთვის, ვისაც ქრონიკული დაავადებების დიაგნოზი აქვთ.

·       ღამით გააღეთ ფანჯრები და დატოვეთ ღია დილამდე, სანამ გარეთ სიგრილე იქნება (თუ ეს სახიფათო არ არის).

·       დღისით შეამცირეთ სახლში სიცხის შეღწევა - დახურეთ ფანჯრები, ჟალუზები და დარაბები, განსაკუთრებით მზის მხარეს. შეძლებისდაგვარად გამორთეთ ელექტრო მოწყობილობები და ხელოვნური განათება.

·       მზის მხარეს ჩამოაფარეთ  დამჩრდილავი ფარდები,  ჟალუზები, დარაბები.

·       ჩამოკიდეთ სველი პირსახოცები, რაც გაგრილებასთან ერთად სახლს დაატენიანებს.

·       თუ სახლში გაქვთ კონდენციონერი, დაკეტეთ კარებები და ფანჯრები, რათა ეფექტურად გამოიყენოთ ელექტროენერგია. ეს აგაცილებთ ქვეყანაში ელექტრო ენერგიის დეფიციტის საფრთხეს.

·       ვენტილატორი გამოგადგებათ იმ შემთხვევაში თუ ტემპერატურა არ აღემატება 35⁰C-ს. ხოლო თუ ტემპერატურა აღემატება 35⁰C-ს, იგი ვერ მოგიხსნით სიცხესთან დაკავშირებულ პრობლემებს.

·       მიიღეთ დიდი რაოდენობით სითხე.

თავი აარიდეთ სიცხეს

·       გადადით ცხელი ოთახიდან გრილში, განსაკუთრებით ღამით.

·       თუ შეუძლებელია სახლში სიგრილის შენარჩუნება, შეეცადეთ დღის 2-3 საათი გაატაროთ გრილ ადგილას.

·       მოერიდეთ ქუჩაში გასვლას დღის ყველაზე ცხელ პერიოდში.

·       მოერიდეთ მაღალინტენსიურ ფიზიკურ აქტივობას. თუ ეს აუცილებელია, მაშინ მის შეასრულებლად გამოიყენეთ დილით ყველაზე გრილი პერიოდი: 04:00 საათიდან 07:00 საათამდე.

·       დარჩით/გაჩერდით ჩრდილში

·       არ დატოვოთ ბავშვები და შინაური ცხოველები გაჩერებულ სატრანსპორტო საშუალებებში!

შეინარჩუნეთ სხეული გრილად და ტენიანად

·       მიიღეთ გრილი შხაპი, ან გამოიყენეთ ყინულის პაკეტები, სველი პირსახოცი, და სხვა.

·       ქუჩაში გასვლისას ატარეთ ნატურალური მასალის, ღია ფერის, თავისუფალი ტანსაცმელი, ფართოფარფლებიანი ქუდი ან კეპი, ან ქოლგა, და მზისგან დამცავი სათვალე. 

·       იხმარეთ საწოლის მსუბუქი თეთრეული და არავითარი ბალიში, რათა სიცხის დაგროვება აიცილოთ თავიდან.

·       მიიღეთ დიდი რაოდენობით სითხე, გარდა ალკოჰოლის, ტკბილი და კოფეინიანი სასმელებისა.

·       საკვები მიიღეთ ხშირად და მცირე ულუფობით. მოერიდეთ ცილის მაღალი შემცველობის მქონე პროდუქტებს.

როგორ მოვიქცეთ, თუ ვინმეს დახმარება სჭირდება?

·           ზემოთ წაკითხული გააცანით სხვებსაც - ოჯახის წევრებს, მეგობრებს, მეზობლებს, რომლებიც ძირითადად მარტონი არიან.

·           ოჯახში განიხილეთ, თუ როგორ იმოქმედოთ მაღალი სიცხის დროს ექსტრემალურ პირობებში, რათა ყველამ იცოდეს, თუ როგორ დაეხმარონ საკუთარ თავს და სხვა ადამიანებს.

·           თუ იცნობთ ავადმყოფ ან მარტოხელა ხანდაზმულს, რომელსაც სჭირდება თქვენი დახმარება, მოინახულეთ სულ მცირე ყოველდღე.

·           თუ იცით, რომ ადამიანი ყოველდღიურად ღებულობს რომელიმე მედიკამენტს, კითხეთ მის მკურნალ ექიმს, წამალი ხომ არ მოქმედებს ორგანიზმის თერმორეგულაციაზე ან სითხის ბალანსზე.

·           შეისწავლეთ პირველი დახმარების ჩვევები, რათა იცოდეთ როგორ მოიქცეთ სხვადასხვა საგანგებო სიტუაციების დროს. ეს ყველამ უნდა იცოდეს, რადგან შესაძლოა დასჭირდეს.

·           თვალყური ადევნეთ ამინდის პროგნოზს ტელევიზიის, რადიოს ან ინტერენეტის საშუალებით.

დავეხმაროთ ერთმანეთს

 თუ თქვენ ან სხვას ექნება ასეთი შეგრძნება:

·            თუ იგრძენით თავბრუსხვევა, სისუსტე, ფორიაქი, ძლიერი წყურვილი ან თავის ტკივილი, სასწრაფოდ მოთავსდით გრილ ადგილას და გაიზომეთ სხულის ტემპერატურა.

·            მიიღეთ წყალი ან ხილის ნატურალური წვენი.

·            თუ გაქვთ კუნთების მტკივნეული სპაზმი (განსაკუთრებთ ფეხებში, ხელებში ან მუცელზე), საჭიროა ელექტროლიტების შემცველი ხსნარების მიღება. თუ აღნიშნული სიმპტომები ერთ საათზე მეტ ხანს გაგრძელდა, სასწრაფოდ მიმართეთ ექიმს.

·            ექიმს მიმართეთ მაშინაც, თუ გრძნობთ უჩვეულო სიმპტომებს და ეს სიმპტომები დიდხანს ნარჩუნდება.

·            თუ ვინმემ თავი შეუძლოდ იგრძნო, მოსასვენებლად გადაიყვანეთ გრილ ადგილას. მიეცით დიდი რაოდენობით სითხე.

·            მიმართეთ ექიმს, თუ პიროვნებას აღენიშნება სუნთქვის გაძნელება, ტკივილი გულმკერდის არეში, სისუსტე, თავბრუსხვევა, გულისრევა ან კრუნჩხვები. 

·            თუ შემჩნევთ, რომ ოჯახის რომელიმე წევრს, ან ნებისმიერ ადამიანს აქვს მაღალი ტემპერატურა, გამომშრალი კანი, ბოდავს, აქვს კრუნჩხვა ან დაკარგა გონება, სასწრაფოდ გამოიძახეთ სასწრაფო დახმარების ბრიგადა ან დაუკავშირდით ოჯახის ექიმს. სასწრაფო დახმარების მოსვლამდე დაზარალებული გადაიყვანეთ გრილ ადგილას, დააწვინეთ ჰორიზონტალურად, აუწიეთ ფეხები, გაუხსენით ტანსაცმელი, რომ არ უჭერდეს; კისერზე, იღლიის ქვეშ, საზარდულის არეში დაადეთ ყინულის პაკეტი, ტანი დაუზილეთ 25⁰-30⁰C ტემპერატურის წყლით და გაუზომეთ სხეულის ტემპერატურა. გონება დაკარგული ადამიანი მოათავსეთ გვერდზე.

თუ ჯანმრთელობის პრობლემები გაქვთ

·           მედიკამენტი შეინახეთ 25⁰C-ზე დაბალ ტემპერატურაზე ან მაცივარში (შენახვის წესები წაიკითხეთ ინსტრუქციაში)

·           თუ გაქვთ ქრონიკული დაავადების დიაგნოზი ან ღებულობთ ერთდროულად რამდენიმე მედიკამენტს, მათი დოზისა და მიღების ჯერადობის შესახებ აუცილებლად მიმართეთ ექიმს.

სითბურ დაავადებებთან ერთად ზაფხულის ცხელ დღეებში ხშირია მზით დამწვრობის შემთხვევებით,                განსაკუთრებით, ახალგაზრდა გოგონებში, რომელთაც მიაჩნიათ, რომ რუჯი ნიშნავს კარგ ჯანმრთელობას და ესთეტიურ სილამაზეს; თუმცა,  დერმატოლოგები განმარტავენ, რომ ნამზეურევი ეს არის მზისგან გამოწვეული კანის დაზიანება,  რომელიც ჩნდება ულტრაიისფერი სხივებით კანის პიგმენტური უჯრედების დაზიანებისას.

გასათვალისწინებელია, რომ ხშირი გარუჯვა იწვევს კანის ნაადრევ დაბერებას, პიგმენტური ლაქების წარმოქმნას, კანის კიბოს განვითარების რისკის მომატებულ რისკს. მზის სხივებმა არამარტო კანის პრობლემები, არამედ მხედველობის დარღვევებიც შესაძლოა გამოიწვიოს მაგ, კატარაქტა, რაც სიბრმავის გამომწვევი წამყვანი მიზეზია.

მზის სხივებით და სოლარიუმებში ზედმეტად დასხივების შემთხვევაში ვითარდება კანის დამწვრობა. ამ დროს ვლინდება შემდეგი სახის სიმპტომები: სისუსტე, დაზიანებული უბნის შეშუპება, სითხის შემცველი ბუშტუკების წარმოქმნა, ტკივილი, შესაძლოა განვითარდეს სხეულის ტემპერატურის მომატება, გულისრევა.

მზეზე ან სოლარიუმში ხანგრძლივად ყოფნის შემდეგ, ასეთი სიმპტომების გაჩენისთანავე, დაუყოვნებლივ მიიღეთ ასპირინი ან აცეტამინოფენი (ტილენოლი), რათა მოიხსნას დამწვრობის დისკომფორტი და ანთება. დაზიანებულ უბნებზე დაიფინეთ ცივი კომპრესები, მიიღეთ ცივი აბაზანა, წაისვით ალოეს ექსტრაქტის შემცველი გამაგრილებელი გელი.

მიმართეთ ექიმს, თუ:

·         დამწვრობა მიიღო 1 წლამდე ასაკის ბავშვმა,

·         განვითარდა ცხელება (მოიმატა სხეულის ტემპერატურამ),

·         გაჩნდა სითხით სავსე ბუშტუკები და ძლიერი მტკივნეულობა.

დაიმახსოვრეთ:

·         მზით დამწვრობის შემდეგ მოერიდეთ მზეზე განმეორებით გასვლას

·         არ გახეთქოთ დამწვრობის შემდეგ წარმოქმნილი ბუშტუკები

მზით დამწვრობის რისკ-ჯგუფებს მიეკუთვნებიან:

·         ადამიანები, რომელთაც აქვთ ღია შეფერილობის კანი და თმა, ღია ფერის თვალები.

·         6 წელზე ნაკლები და 60 წელზეასაკოვანი ადამიანები.

მზით დამწვრობის თავიდან ასაცილებლად:

·         შეზღუდეთ მზეზე ყოფნის ხანგრძლივობა, განსაკუთრებით პიკის საათებში (შუადღემდე 2 საათით ადრე და 2 საათით გვიან). მზით დამწვრობის მიღება შესაძლებელია ღრუბლიან ამინდშიც.

·         საგულდაგულოდ შეიმშრალეთ სხეული წყლის წვეთებისგან, რამდენადაც მათ ლინზის ეფექტი აქვთ და აძლიერებენ მზის სხივების დამაზიანებელ მოქმედებას.

·         ყურადღება მიაქციეთ ულტრაიისფერ ინდექსს(უი), რაც მზით დამწვრობის განვითარების რისკს გვიჩვენებს.

·         ატარეთ ღია ფერის, ნატურალური ქსოვილისაგან დამზადებული თავისუფალი ტასაცმელი, ფართოფარფლებიანი ქუდი; მუქი სათვალეები 99-100%-ით დამცავი ეფექტით.

·         გამოიყენეთ მზისგან დამცავი კრემები, რომლის SPF (Sun Protect Factor - მზისგან დამცავი ფაქტორი) 30 და მეტია. წაისვით ის მზეზე გასვლამდე 20 წთ-ით ადრე და ყოველ 2 საათში. დამცავი კრემი უნდა შეირჩეს კანის ტიპისა და ულრტრაიისფერი სხივების ინტენსიობის შესაბამისად. მოერიდეთ გაურკვეველი ხარისხის უცნობი კრემის გამოყენებას.

როგორ დავიცვათ ბავშვები ძლიერი სიცხისაგან

ნებისმიერი მოულოდნელი ცვლილება, როგორიც შეიძლება იყოს ადრეული ზაფხულის მაღალი ტემპერატურის ტალღა, შეიძლება გახდესსტრესის მიზეზი ბავშვისორგანიზმისთვის.

ძლიერმა სიცხემ ბავშვებში შესაძლოა გამოიწვიოს სხვადასხვა ფორმის დაავადებები. მაქსიმალურად დაიცავით თქვენი ბავშვი ძლიერი სიცხისგან, დააკვირდით მას და საეჭვო სიმპტომების გაჩენისთანავე დაუკავშირდით ექიმს.

ძლიერმა სიცხემ შესაძლოა გამოწვიოს დეჰიდრატაცია, ორგანიზმის გამოფიტვა, კრუნჩხვითი მოვლენები, სისხლის მიმოქცევის მოშლა.

დაუკავშირდით ბავშვის ექიმს მაშინვე, როცა რომელიმე ქვემოთ  არსებულ სიმპტომს  შენიშნავთ:

·         სისუსტე

·         ძლიერი დაღლილობა

·         თავის ტკივილი

·         ცხელება

·         ინტენსიური წყურვილი

·         შარდის შეკავება

·         გულის რევა

·         ღებინება

·         ჩვეულებრივზე სწრაფი და ღრმა სუნთქვა

·         დაბუჟება

·         კუნთების ტკივილი

·         კუნთების სპაზმი

·         ქცევის ცვლილებები (ძილიანობა, ცუდ გუნებაზე ყოფნა)

თუ შეამჩნიეთ, რომელიმე ეს სიმპტომი ძლიერი სიცხის დროს, სასწრაფოდ გადაიყვანეთ ბავშვი გრილ ადგილას და მიეცით მას დიდი რაოდენობით სითხე, ხოლო თუ თქვენ ძუძუთი კვებავთ მას, მაშინ რძე საკმარისად არის ჰიდრატირებული და დამატებითი სითხის მიცემა არ არის საჭირო. თუმცა დაიმახსოვრეთ, რომ თქვენც უნდა მიიღოთ დიდი რაოდენობით სითხე, რათა გქონდეთ საკმარისი რძე ბავშვის გამოსაკვებად.

ყველაზე მაღალი რისკის ქვეშ არიან ის ბავშვები, რომლებსაც აქვთ სუნთქვის გაძნელება (ასთმა),  გულ-სისხლძარღვთა და თირკმელების დაავადებები, დიარეა, შეზღუდული გონებრივი და ფიზიკური შესაძლებლობები.

არ დაგავიწყდეთ თქვენი ბავშვის ფსიქიკური ჯანმრთელობაც. სახლში ჩაკეტვით ბავშვები შეიძლება გახდნენ ნერვიულები და მოუსვენრები. ამიტომ წინასწარ დაგეგმეთ სახლში გასართობი აქტივობები და თამაშები, რაც შეზღუდავს მათ მიერ  ტელევიზორთან გატარებულ დროს.

ბავშვები ძლიერ სიცხეში შეიძლება გახდნენ დეპრესიულები. მაგალითად, მათთვის სტრესია მკვდარი ცხოველების ან მცენარეების დანახვა. დაარწმუნეთ თქვენი შვილი, რომ ბევრი ადამიანი მუშაობს სიტუაციის მოსაგვარებლად და მათი უსაფრთხოების შესანარჩუნებლად. ბავშვებს ხშირად აქვთ კითხვები გარემოსთან დაკავშირებით, ამიტომ შეინარჩუნეთ სიმშვიდე და უპასუხეთ მათ კითხვებს ღიად და გულწრფელად, მაგრამ გაითვალისწინეთ, მიაწოდეთ ისეთი  ინფორმაცია, რომელიც მათ ასაკს შეესაბამება.

შეინარჩუნეთ სახლში სიგრილე

·         თუ გაქვთ თერმოსტატის მქონდე კონდიციონერი, დააყენეთ მისი მაჩვენებელი კომფორტის დონეზე (დაახლოებით 22⁰Сდა 26⁰С-ს შორის), რაც შეამცირებს ბავშვისენერგიის დანახარჯს და მოგვრის მასშვებას. ხოლო თუ კონდიცირებისათვისიყენებთ ფანჯარას, ეცადეთ გააგრილოთ ოთახი

·         მოამზადეთ ისეთი საკვები, რომელიც არ საჭიროებს ღუმელის გამოყენებას

·         დღის განმავლობაში შეამცირეთ მზის სხივები ჟალუზების ან ფარდების მეშვეობით

·         თუ ეს უსაფრთხოა, დატოვეთ ღამით ფანჯარა ღიათ, რომ გრილ ჰაერს მისცეთ სახლში შემოსვლის საშუალება

თუ თქვენი სახლი განსაკუთრებულად ცხელია

·         დაისვენეთ მაღალი ტემპერატურისგან - გაატარეთ რამდენიმე საათი თქვენს შვილთან ერთად გრილ ადგილზე. ეს შეიძლება იყოს ხის ჩრდილი, საცურაო აუზი, შადრევანიან კონდიცირებადი ადგილები -სავაჭრო ცენტრები, მაღაზიები ან საჯარო ბიბლიოთეკა

·         აბანავეთ ბავშვიგრილ წყალში მანამ, სანამ არ იგრძნობს თავს ხალისიანად(გამოცოცხლებულად). ყოველთვის ადევნეთ მას თვალყური აბაზანაში.

·         თუ იყენებთ ვენტილატორს, დადგით იგი ბავშვისგან უსაფრთხო მანძილზე და აკონტროლეთ ჰაერის ნაკადის მიმართულება

თავიდან აიცილეთ ბავშვზე ძლიერი სიცხის მოქმედება(ექსპოზიცია)

·         გარეთ გასვლა დაგეგმეთ დღის უფრო გრილ პერიოდში

·         თუ ხართ ისეთ ადგილზე, სადაც შეინიშნება კოღოების აქტიურობა, დაიცავით კანის თავისუფალი ზედაპირი მწერების საწინააღმდეგო საშუალებებით და მიჰყევით ამ საშუალების მწარმოებლის ინსტრუქციას.

·         არასდროსდატოვოთ ბავშვი გაჩერებულ (პარკირებულ) ტრანსპორტში ან მზის სხივების ქვეშ.

·         გრილი ტემპერატურის დროსაც კი მანქანაში შეიძლება ტემპერატურამ სწრაფად მოიმატოს. ღია ფანჯარის შემთხვევაშიც კი, 10 წუთში ტემპერატურამ შეიძლება მოიმატოს 6 გრადუსით. მანქანაშიდატოვებული პიროვნება არის როგორც სითბური დაავადებების განვითარების, ასევე სიკვდილის დადგომის რისკის ქვეშ.

აირიდეთ მზის დასხივება

უზრუნველყავით ბავშვის ჩრდილში ყოფნა ან დაიცავით ის მზისგან ფართე ნაპირებიანი, ჰაერგამტარი ქუდის ან ქოლგის მეშვეობით.ჩააცვით ისე, რომ ტანსაცმელი ჰქონდეს თავისუფლად, იყოს ღია ფერისდა ჰაერგამტარი მასალისგანდამზადებული.

·         ხის ჩრდილის მიმდებარე ტერიტორიაზე ტემპერატურა შესაძლებელია იყოს 5⁰C-ით უფრო გრილი, ვიდრე ირგვლივ ტერიტორიაზე.

·         თუ მზის სხივების არიდება შეუძლებელია, გამოიყენეთ მზისგანდამცავი კრემი,რომელიც შეიცავს ულტრაიისფერი სხივების ფილტრსდამიჰყევით კრემის მწარმოებლის ინსტრუქციებს.

დაიმახსოვრეთ! მზისგან დამცავი კრემი დაგიცავთ ულტრაიისფერი სხივებისგან, მაგრამ არა მაღალი ტემპერატურისგან.

·         არ გამოიყენოთ მზისგან დამცავი 6 თვეზე უფრო პატარა ასაკის ბავშვებში.

მზისგან დამცავი და მწერების საწინააღმდეგო საშუალებათაერთდროულიგამოიყენებაუსაფრთხოა

მზადება  ძლიერი სიცხისთვის

·         იყავი ინფორმირებული ადგილობრივი ამინდის პროგნოზის შესახებ, და გეცოდინებათ როდის უნდა გამოიყენო დამატებითი საშუალებები უკიდურესი სიცხის თავიდან ასაცილებლად.

·         ყურადღებით აკონტროლეთ ბავშვის ჯანმრთელობა

·         შეინარჩუნეთ ბავშვის ორგანიზმის ტენიანობა

·         დეჰიდრატაცია სახიფათოა. მიეცით ბავშვს სხვადასხვა სითხე, სანამ მოწყურდება.

·         გაამხიარულეთ - მიეცით ფერადი ჭიქა საწოვარათი  და შეახსენეთ, რომ წყალი დალიოს ხელების ყოველი დაბანის შემდეგ.

·         ეცადეთ სითხე გახადოთ გემრიელი – არომატული წყალი ნატურალური ხილის წვენით შესაძლოა უფრო მიმზიდველი იყოს ბავშვისთვის.

·         ეცადეთ უზრუნველყოთ ბვერი ბოსტნეულით და ხილით, რომელიც ბევრ წყალს შეიცავს.

·         აქციეთ ეს ყოველდღიურობად – დაარწმუნეთ ბავშვი, რომ ყოველი ფიზიკური ვარჯიშის შემდეგ მიიღოს სითხე.

ზაფხული და გადამდები დაავადებები

გვიანი გაზაფხულის პერიოდიდან დაწყებული და განსაკუთრებით კი ზაფხულის ცხელი პერიოდის დადგომისთანავე მნიშვნელოვნად მატულობს მწვავე დიარეული დაავადებების შემთხვევათა რაოდენობა. საქართველოში მრავალწლიანი სტატისტიკური მონაცემების მიხედვით, ამ პერიოდზე მოდის წელიწადში აღრიცხულდიარეით გამოხატული დაავადებათა რეგისტრირებულ შემთხვევათა 50%-ზე მეტი, რაც დაკავშირებულია გარემოში მაღალ ტემპერატურაზე პათოგენური მიკრობების ცხოველმყოფელობის გაძლიერებასთან, გარკვეულ შემთხვევებში საკვები პროდუქტების სამაცივრე პირობებში შენახვის შეუძლებლობასთან, განსაკუთრებით ბავშვებში ხელების ჰიგიენის წესების დაუცველობასთან და სხვა.

დიარეით მიმდინარე დაავადებათა/საკვებისმიერი ინტოქსიკაციების მაღალი მაჩვენებლები ზაფხულის პერიოდში ფიქსირდება როგორც ერთეული, ისე ეპიდაფეთქებების სახით (ჯგუფური შემთხვევები). ეპიდაფეთქებები უმეტესად უკავშირდება არაცენტრალიზებული სასმელი წყლის სასმელად და/ან ასეთი წყლით გარეცხილი საკვების მოხმარებას.

ქვეყანაში დიარეით გამოხატული დაავადებების რეგისტრირებულ შემთხვევათა უდიდესი წილი (60-65%) მოდის ბავშვთა ასაკზე, რაც ამ ასაკში დაავადების მაღალი მიმღებლობითა და მოზრდილი ასაკის ავადმყოფთა შორის ფართოდ გავრცელებული თვითმკურნალობის პრაქტიკასთან ასოცირდება. თვითმკურნალობა დიარეული დაავადებების დროს იწვევს დიაგნოსტიკის გართულებას, ხელს უწყობს დაავადების გამომწვევი ბაქტერიების ანტიბიოტიკებისადმი რეზისტენტული (გამძლე) შტამების წარმოქმნასა და შემდგომ გავრცელებას რაცარის სერიოზული პრობლემება დაავადებათა მკურნალობისა და პაციენტთა დროული გამოჯანმრთელებისთვის.

საკვებთან და სასმელ წყალთან ასოცირებული დაავადებების  თავიდან  აცილების მიზნით, აუცილებელია შემდეგი პრევენციული ღონისძიებების გატარება:

·         წყალსადენში წყლის წყვეტილი მიწოდებისას,  წყალმა სასურველია იდინოს 10 წუთი მაინც და შემდეგ გამოიყენოთ სასმელად ან საკვების მოსამზადებლად;

·         არ გამოიყენოთ არაცენტრალიზებული სისტემით მოწოდებული წყალი სასმელად 1-2 წუთიანი წამოდუღების გარეშე, გადადუღებული  წყალი სასმელად ვარგისია 24 საათის განმავლობაში;

·         სასურველია წყლის გამწმენდი სხვადასხვა ტიპის საოჯახო ფილტრების გამოყენება, უსაფრთხოა ცენტრალიზებული წყალსადენის წყალი, რომელიც იფილტრება დადეზინფიცირდება;

·         ცენტრალიზებული წყალსადენით მოწოდებული და დეზინფიცირებული, ან ბოთლებში ქარხნულად დაფასოებული წყალი გამოიყენეთ  ხილისა და ბოსტნეულის გასარეცხად, საკვების, ცივი/გრილი სასმელების, ყინულის მოსამზადებლად, ჭურჭლისა და სამზარეულოს სხვა ინვენტარის  გასარეცხად, ხელების დასაბანად;

·         შეგროვილი სასმელი წყალი შეინახეთ სუფთა, თავდახურულ რეზერვუარში და არ გამოიყენოთ წყლის შესანახი ჭურჭელი სხვა სითხეების შესანახად;

·         წყალსატევებში ბანაობისას ან თევზჭერისას არ ჩაყლაპოთ წყალი- ეს შეიძლება გახდეს დიარეით ან ლეპტოსპიროზით დაავადების მიზეზი;

·         მოხმარების წინ ცხოველური წარმოშობის საკვები, ფრინველის, ღორისა და საქონლის ხორცი, თევზი, კვერცხი კარგად უნდა შეწვით ან მოხარშეთ;

·         ახლად მომზადებული კერძი სასურველია მიიღოთ ცხელად,  ან მზა კერძი ჭამის წინ კარგად უნდა გაცხელდეს/წამოდუღდეს;

·         მომზადებული საკვების დაბინძურების თავიდან აცილების მიზნით, მაცივარში ცალკე თაროებზე და სხვადასახვა სახის კონტეინერებში უნდა შეინახოთ უმი და მოხარშული პროდუქტები;

·         სამზარეულოში აუცილებელია უმი და მოხარშული პროდუქტისათვის (ცალ-ცალკე ხორცის, თევზისა და ბოსტნეულისათვის) გამოიყენოთ სხვადასხვა დასამუშავებელი დაფები;

·         ეცადეთ არ მიიღოთ უმი, ჭუჭყიანი, გაბძარული, ნახევრად მოხარშული, ან სანახევროდ შემწვარი კვერცხი, აგრეთვე გოგლი-მოგლი ან  სახლში დამზადებული ნაყინი;

·         არ მიიღოთ აუდუღარი რძე და რძის პროდუქტები;

·         სალათები მაიონეზით ან არაჟნით უნდა შეიკაზმოს უშუალოდ სუფრაზე მიტანის წინ;

·         მწვანილი და ხილი ჯერ უნდა ჩალბეს და შემდეგ გულდასმით უნდა გაირეცხოს   გამდინარე წყლით, სასურველია ხილი მიიღოთ საღი, ახლად გაფცქვნილი;

·         ზაფხულის პერიოდში  სასურველია თავი შეიკავოთ მოხარშული და ათქვეფილი ნაღებით მომზადებული ტორტების და კრემიანი ნამცხვრების მოხმარებისგან, ან/და მათი მომზადებისას გამოიყენოთ მხოლოდ დაუზიანებელი, სუფთა ნაჭუჭიანი კვერცხი და ისეთი პროდუქტები, რომელთა შენახვის პირობები და ვარგისიანობის ვადები დაცულია;თუ მაინც გადაწყვეტთ ზაფხულის პერიოდში კრემიანი ნამცხვრებისა და ტორტების საკვებად გამოყენებას, გახსოვდეთ რომ მათი შენახვა შეიძლება 0⁰C -8⁰C ტემპერატურაზე დამზადებიდან არა უმეტეს: ცილოვანი კრემებით და ხილით გაწყობილი - 72 საათით; ნაღების კრემით - 36 საათით; მოხარშული კრემით - 6 საათით; ათქვეფილი ნაღებით - 7 საათით; 

·         დაუშვებელია დიარეის (ფაღარათის) მქონე პირების მონაწილეობა საკვების მომზადებაში, ჰოსპიტალიზებულ ავადმყოფების, მოხუცებისა და ბავშვების მოვლაში;

·         დაავადებათა კლინიკური ნიშნების გა­მო­ვ­ლენისთანავე აუცილებელია  მი­მა­რ­­თოთ ექიმს;

·         ექიმის მოსვლამდე თავი შეიკავეთ საკვებისა და ანტიბაქტერიული წამლების მიღებისგან. აუცილებელია ავადმყოფს დაალევინოთ ე.წ. ორალური სარეჰიდრატაციო საშუალებები (რეჰიდრონი ან მისი ანალოგები) ან ანადუღარი წყალი ან სუსტი ჩაი, ვინაიდან ღებინებისა და ფაღარათისგან შესაძლებელია განვითარდეს გაუწყლოვნება.

ზაფხულში მატულობს სხვადასხვა ცხოველების (განსაკუთრებით ძაღლების) მიერ ადამიანთა დაკბენა-დაკაწვრა-დადორბვლის შემთხვევები. ცხოველისგან დაზიანების შემთხვევაში აუცილებელია უახლოესი სამედიცინო დაწესებულებისთვის მიმართვა ვაქცინაციის საკითხის გადასაწყვეტად.

ბალახის ხმობის პერიოდში (ჩვეულებრივ აგვისტოში) მატულობს ცხოველების, განსაკრებით მსხილფეხა საქონლის ჯილეხით დაავადების ალბათობა და შესაბამისად ადამიანთა დასენიანების საფრთხეც. ცხოველების დაკვლა უნდა მოხდეს ვეტერინარული მეთვალყურეობის ქვეშ, დაუშვებელია დაცემული ან/და ავადმყოფი ცხოველების დაკვლა-გატყავება. არ შეიძინოთ ხორცი არასამაცივრო პირობებში შენახული და არასათანადო ადგილებში;

ლეიშმანიოზით (ლეიშმანიოზის რეზერვუარი ბუნებაში ძირითადად ავადმყოფი ძაღლებია) დასნებოვნების რისკის შემცირების მიზნით, აუცილებელია გადამტანებისაგან (ფლებოტომუსები) თავის დაცვა, განსაკუთრებით შებინდებისას. დაავადებულ ძაღლთა უმრავლესობას სცვივა ბეწვი, უვითარდება წყლულები თავსა და სხეულზე, ექერცლება კანი (განსაკუთრებით თვალების გარშემო), უვითარდება კერატიტი და კონიუნქტივიტი. ადრეულ სტადიაზე ძაღლის ცხვირზე და ტუჩებზე შეიძლება გაჩნდეს დეპიგმენტაციის უბნები და პაპულები. ახალგაზრდა ცხოველში დაავადება სწრაფად მიმდინარეობს და ხშირად სიკვდილით მთავრდება, ზრდასრულ ძაღლში კი დავადების კლინიკა წაშლილია. აღწერილია უსიმპტომო მტარებლობაც. ვისცერული ლეიშმანიოზით დაავადებული ძაღლების მკურნალობის ეფექტური საშუალება ჯერჯერობით არ არის, ამიტომ ეპიდემიოლოგიური საშიშროების გამო სასურველია დაავადებული ძაღლის ევთანაზია.

საქართველოში ადამიანებში, განსაკუთრებით კი სკოლამდელი ასაკის ბავშვებისთვის ლეიშმანიოზი ერთ-ერთ სერიოზულ პრობლემას წარმოადგენს. ჩვენთან გავრცელებულია პროგნოზის თვალსაზრისით შედარებით უფრო კეთისაიმედოდ მიმდინარე, ვისცერული ლეიშმანიოზი, ხოლო კანის ლეიშმანიოზი ერთეული შემთხვევების სახით გვხვდება.  მნიშვნელოვანია ის ფაქტი, რომ ბოლო 5 წელიწადია განხორციელებული ეპიდემიოლოგიური და ენტომოლოგიური კვლევების მონაცემების მიხედვით ლეიშმანიოზის გავრცელების არეალი ნელ-ნელა ფართოვდება. 2021 წელს თბილისის, კახეთის, ქუთაისის, ქვემო ქართლის ლეიშმანიოზის აქტიურ კერებს გარდა სამცხე-ჯავახეთშიც საქართველოში პირველად დადასტურდა ლეიშმანიოზის გადამტანი ფლებოტომუსების არსებობა, რამაც პროპორციულად გაზარდა ახალ დაავადებულთა გამოვლენიოს ალბათობა.

მალარიასაქართველოსთვის ისტორიულად ბევრი სხვა ქვეყნის მსგავსად ერთ-ერთ უძველეს დაავადებათა ჯგუფს ეკუთვნის. ამჟამად მთელ მსოფლიოში ასზე მეტი ქვეყანა არის მალარიისთვის ენდემური. ჯანმრთელობის მსოფლიო ორგანიზაციის მონაცემებით ყოველწლიურად მალარიით ავადდება 350-500 მილიონამდე ადამიანი და მაგათგან მილიონიდან მილიონ სამას ათასამდე (უმეტესად 5 წლამდე ბავშვები) ამ დაავადებისაგან კვდება.

მალარია მსოფლიოში საზოგადოებრივიჯანმრთელობის ერთ-ერთ ძირითად პრობლემას წარმოადგენს. გლობალური კლიმატური ცვლილებებისა და სულ უფრო მზარდი მიგრაციის ფონზე სულ უფრო მეტი ქვეყნის წინაშე  დგება მალარიის პრობლემა.

მალარია  უმრავლეს შემთხვევაში ვლინდება გამოხატული ციებ-ცხელების პერიოდით ე.წ. მალარიული შეტევებით (პაროქსიზმები).  ინკუბაციური პერიოდის ხანგრძლივობა მერყეობს 8-30 დღემდე და დამოკიდებულია: მალარიის პლაზმოდიების სახეობაზე, პაციენტის ასაკზე,  იმუნურ სტატუსზე და სხვა; სამდღიური მალარიის დროს, არის შემთხვევები, როცა დაავადების კლინიკა ვლინდება ხანგრძლივი 6-12 თვიანი ინკუბაციური პერიოდის შემდეგ. 

ციებ-ცხელების დაწყებას წინ უსწრებს პროდრომალური პერიოდი: დაღლილობის შეგრძნება, თავის ტკივილები, სახსრების ტკივილი, გულისრევის შეგრძნება, ღებინება, მადის დაკარგვა. მალარიული შეტევები მეორდება ყოველ 48 საათში სამდღიური და ტროპიკული მალარიის დროს და ყოველ 72 საათში ოთხდღიური მალარიის დროს.

გადამდებლობისპერიოდი: საქართველოში კოღოების  აქტიურობის სეზონი იწყება აპრილის ბოლო, მაისის დასაწყისიდან და თითქმის ოქტომბრი ბოლომდე გრძელდება, ხოლო ფლებოტომუსების აქტიურობა იწყება ივნისის ბოლო კვირას ან ადრე ივლისის თვეში და მთავრდება სექტემბრის შუა რიცხვებში. ამ მწერთა პოპულაციური რიცხოვნობის მაღალი პიკი ფიქსირდება ივლისის შუა რიცხვებში, რომელიც კლებას იწყებს აგვისტოს თვის მეორე ნახევრიდან.

პრევენციული ღონისძიებები: მაქსიმალურად დაიცავით თავი მოსკიტის/კოღოების კბენისაგან იმ გეოგრაფიულ არეალში, სადაც ფლებოტომუსი და/ან კოღოები არის ან შეიძლება იყოს გავრცელებული.

- წლის თბილ პერიოდში მოსაღამოებისთანავე ჩაიცვით გრძელსახელოებიანი და სხეულის კოჭებამდე დამფარავი ტანსაცმელი (გრძელი კაბები ან შარვლები). გამოიყენეთ კანზე წასასმელი დამაფრთხობელი საშუალებები - რეპელენტები. შენობაში ფლებოტომუსების და საერთოდ მწერების შემოფრენის აღსაკვეთად კარებებსა და ფანჯრებზე უნდა გაიკრას დამცავი ბადეები (ან მარლა), ხოლო ოთახებში შემოფრენილი მწერების განადგურება შეიძლება ელექტროფუმიგატორებით ან ინსექტიციდური აეროზოლებით.

- სამედიცინო დაწესებულება, რომელიც ეჭვს მიიტანს მალარიაზე ან ლეიშმანიოზზე, ვალდებულია აცნობოს შესაბამის საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის სამსახურს, ამავდროულად უნდა დაიწყოს მკურნალობა  მაღალი ეფექტურობისა და უსაფრთხო სპეციფიკური მედიკამენტებით, რომერლთა უწყვეთ შესყიდვა/მომარაგებას ახორციელებს დაავადებათა კონტროლისა და საზოგადოებრივი ჯანრთელბის ეროვნული ცენტრი სახელმწიფო პროგრამებისა და ჰუმანიტარული დახმარების ფარგლებში.

დაავადების გადამტანი ვექტორების კონტროლი ხელს უწყობს შეამციროს დაავადების გადაცემა მწერების რაოდენობრივი კონტროლის საშუალებით, განსაკუთრებით საყოფაცხოვრებო პირობებში. კონტროლის მეთოდები მოიცავს ინსექტიციდების შესხურებას, ინსექტიციდებით დამუშავებული ბადეების გამოყენებას, გარემოს და პირად დაცვას. ლეიშმანიზის შემთხვევაში აუცილებელია რეზერვუარების (ცხოველთა) ჯანმრთელობის  კონტროლი და მოსახლეობის ცნობიერების ამაღლება და ზოგიერთი ქცევითი ფაქტორების ცვლილებისათვის.

მალარიისგან დაცვის ეფექტური მეთოდებია: შეძლებისდაგვარად უნდა დამუშავდეს (დაშრეს)  დაჭაობებული ტერიტორია და უნდა აღიკვეთოს დაჭაობების გამომწვევი მიზეზები. გუბურები უნდა დაშრეს, წყალსატევების ნაპირები გათანაბრდეს-გასწორდეს და დიდი წყალსატევების სანაპირო ზოლი ჩაღრმავდეს. წყალსატევები პერიოდულად უნდა გაიწმინდოს წყალმცენარეებისაგან. წყლის რეზერვუარები  გადაიხუროს. აუცილებლობისას ჩატარდეს შენობა-ნაგებობების დეზინსექცია, რაც უნდა განხორციელდეს ინსექტიციდისთვის საჭირო ყველა წესის მკაცრ დაცვით  კვალიფიციური დეზინფექციის სამსახურების სპეციალისტების მიერ. კოღოების გამრავლების ინტენსივობის შესამცირებლად ეფექტურია წყალსატევებში თევზი გამბუზიის (Gambusia affinis)  გამრავლება. გამბუზია პატარა 3,5-7,5 სმ ზომის თევზია, რომელიც კარგად ეგუება ნებისმიერი ტიპის წყალსატევს დადიდი რაოდენობით ანადგურებს კოღოს მატლებსა და ჭუპრებს.

გაზაფხული-ზაფხული - ტკიპების აქტივობის ზრდის პერიოდია. ტკიპები შეიძლება იყოს ისეთი დაავადებების გადამტანი, როგორიცაა ყირიმი-კონგოს ჰემორაგიული ცხელება, ბორელიოზი, ტკიპისმიერი ენცეფალიტი. ბუნებაში ყოფინასას ყურადღება მიაქციეთ საკუთარ ჩაცმულობას. უმჯობესია სხეული დაფარული იყოს ტანსაცმლით სრულად, იმგვარად რომ ტლიპას არ მიეცეს საშუალება იოლად განლაგდეს სხეულის ზედაპირზე. ისეთი ტერიტორიებიდა დაბრუნებისთანავე, სადაც შეიძლება გამხდარიყავით ტკიპების სამიზნე, საგულდაგულოდ დაითვალიერეთ სხეული და თუ აღმოჩენთ ტკიპას - მოიშორეთ სასწრფოდ. გახსოვდეთ! ყველა ტკიპი არაა ინფიცირებული, ტუმცა თუ ის აღმოაჩინეთ სხეულზე - ყურადღებით იყავით საკუთარი ჯანმრთელობის მიმართ! თუ მომდევნო 2 კვირის მანძილზე შენიშანავთ ნაკბენის ადგილას გაწითლებას ან აგიწევთ სიცხე - მიმართეთ ექიმს და განუმარტეთ, რომ განსაზღვრულ პერიოდში გქონდათ ტკიპასთან კონტაქტი.

მეცხოველეებს ვურჩევთ - ამოიღონ პრაქტიკიდან ცხოველთათვის ტკიპების შიშველი ხელით მოშორების ჩვევა. ამ მიზნით გამოყენებული უნდა იყოს უასფრთხო და ეფექტური აკარიციდები. დეტალური ინფორმაციის მისაღებად მიმართეთ ვეტერინარს.

უდაბნო, ნახევრად უდაბნო, ველურ ტერიტორიებზე ლაშქრობისას გაითვალისწინეთ, რომ ჩვენი ქვეყნის ზოგიერთ ტერიტორიაზე ბინადრობს 2 სახეობის შხამიანი გველი, თუმცა ისინი აგრესიულები არ არიან და თუ სტანდარტული სირფთხილის ღონისძიებებს დაიცავთ, თავს არ დაგესხმიან. მაგრამ თუ მაინც მოხდა ადამიანის დაკბენა გიურზასა და ცხვირრქოსანი გველგესლას მიერ, გახსოვდეთ, რომ თითოეულ რაიონულ ცენტრსა და ყველა დიდ ქალქში არის გველის საწინააღმდეგო პრეპარატების მარაგი. სასწრაფოდ მოახდინეთ დაზარალებულის ევაკუაცია უახლოეს რაიონულ ცენტრამდე ადექვატური სამედიცინო დახმარების მისაღებად.

შემოდგომაზე, ბავშვებს ელოდება სკოლამდელი და სასკოლო დაწესებულებები. სააღმზრდელო დაწესებულებებში ჯანსაღი გარემოს შენარჩუნებისთვის, თქვენი და სხვისი შვილების ჯანმრთელობისთვის - გადაამოწმეთ თქვენი და თქვენი შვილების აცრის კალენდარი. დარწმუნდით, რომ აცრილები ხართ წითელა-წითურა-ყბაყურას წინააღმდეგ. ვაქცინაცია უფასო და უსაფრთხოა!

ოთახში ტემპერატურის შემცირების გზები ცხელი ამინდის პირობებში

რეკომენდაციები მაღალი ტემპერატურის დროს ჯანდაცვის პროფესიონალებისა და მომვლელებისთვის:

საზოგადოების ინფორმირებისას მნიშვნელოვანია განსაკუთრებული აქცენტი გაკეთდეს პოპულაციისიმ ჯგუფებზე და, ასევე, მათ მომვლელებზე, რომლებიც სითბური დაავადებებისა და სიკვდილობის მაღალი რისკის ქვეშ იმყოფებიან: მაგ., ხანდაზმულები ან ადამიანები ქრონიკული დაავადებებით.

რისკის ჯგუფებისთვის მიწოდებული ინფორმაცია უნდა მოიცავდესპრაქტიკულ რჩევებს (მაგ, დიდი რაოდენობით სითხის მიღება და გრილ, კარგად კონდიცირებად გარემოში ყოფნა)ინფორმაციას პირველადი გადაუდებელი დახმარების შესახებსამედიცინო, მათ შორის სასწრაფო დახმარების, სერვისების საკონტაქტო დეტალებს.

რისკ-ჯგუფები და ფაქტორები:

·         მოხუცები/ხანდაზმულები - შეცვლილია თერმორეგულაციის, საშარდე სისტემის ფუნქციები და, ზოგადად, ჯანმრთელობის სტატუსი; დაქვეითებულია ფიზიკური შესაძლებლობები.

·         ხანდაზმული ქალები - შეცვლილია/განსხვავებულია თერმოფიზიოლოგიური ფუნქციები.

·         ახალშობილები - თერმორეგულაციის სისტემა მოუმწიფებელია, სხეულის წონა დაბალია, ხოლო სისხლის მოცულობა ნაკლები, დიარეის შემთხვევაში იზრდება დეჰიდრატაციის რისკი. დამოკიდებულები არიან მომვლელებზე.

·         ჯანმრთელობის მწვავე მდგომარეობები - მდგომარეობები, როგორიცაა თირკმლების მწვავე უკმარისობა, გულ-სისხლძარღვთა სისტემის დაავადებები, პნევმონია, ასუსტებს თერმორეგულაციის სისტემის შესაბამის/ადეკვატურ მოქმედებას.

·         ჯანმრთელობის ქრონიკული მდგომარეობები - აქვეითებს თერმორეგულაციის სისტემის ფუნქციონირებას, ზრდის დაავადებების გამწვავების რისკს. ამცირებს ინდივიდის შესაძლებლობებს შესაბამისად იზრუნოს საკუთარ თავზე.

·         შეზღუდული შესაძლებლობები/საწოლს მიჯაჭვული მდგომარეობები - მომვლელზე დამოკიდებულება, ჯანმრთელობის ცუდი  სტატუსი.

·         ჰოსპიტალიზირებულები -  ჯანმრთელობის ცუდი სტატუსი,  ჰაერის ცუდი კონდიცირება.

სხვა რისკ-ფაქტორები:

·         დაბალი სოციო-ეკონომიკური სტატუსი (დაბალი შემოსავალი, სიღარიბე); განათლების დაბალი დონე -  ქრონიკული დაავადებების გავრცელების მაღალი მაჩვენებელი, ცხოვრების არადამაკმაყოფილებელი პირობები.

·         უსახლკაროები - თავშესაფრის არარსებობა, თანმხლები ქრონიკული დაავადებები (ფიზიკური, ფსიქიკური).

·         სოციალური იზოლაცია - სამედიცინო და მედიკამენტური დახმარების მიწოდების შეფერხება.

·         ჰაერის კონდიცირების სისტემის არარსებობა/ნაკლებობა - გარემოს მაღალი ტემპერატურის  ხანგრძლივი ზემოქმედება ხელს უშლის ორგანიზმის ფიზიოლოგიური მექანიზმების აღდგენას.

გარემო ფაქტორები:

·         ჰაერის დაბინძურება - მაღალი ტემპერატურისა და დაბინძურებული ჰაერის კომბინირებული ზეგავლენა.

·         ცუდი საცხოვრებელი პირობები - ბოლო/ზედა სართულზე ცხოვრება, ან ბევრი მობინადრე ცუდად ვენტილირებად პირობებში.

·         ურბანულიარე - ქალაქებში გარემოს ტემპერატურა გარეუბნებთან შედარებით მაღალია.

·         ხშირად, რისკ ფაქტორების დაჯგუფება ხდება  განსაკუთრებით მაღალ რისკებად. მაგ, მდედრობითი სქესი და ხანდაზმულობა ქრონიკული დაავადებით, რასაც ერთვის სოციალურად იზოლირებული მდგომარეობა და ზედა/ბოლო სართულზე ცხოვრება. მაღალი რისკი მქონე ინდივიდები განსაკუთრებულ ყურადღებას საჭიროებენ. მოსახლეობის დაუცველი ჯგუფებისადმი აქტიური და სპეციფიური მიდგომებია საჭირო, როგორიცაა ვიზიტები და სატელეფონო ზარები. საინფორმაციო ფურცლები და ბროშურები მსგავს სიტუაციებში ნაკლებად ეფექტურია.

·         სხვა პოპულაციური ჯგუფები, რომლებიც ასევე  სპეციფიურ ინფორმირებას საჭიროებენ, არიან სპორტსმენები, ტურისტები და ახალშობილთა მშობლები.

·         ჯანმრთელობის მდგომარეობები, რომლებიც განსაკუთრებულ ყურადღებას საჭიროებენ გარემოს მაღალი ტემპერატურის არსებობის შემთხვევაში

ქვემოთ მოყვანილია მხოლოდ ქრონიკულად მიმდინარე დაავადებები, თუმცა ინფექციური დაავადებები, ცხელებები, გასტროენტერალური დაავადებები, კანის ინფექციები აგრთვე წარმოადგენენ რისკ-ფაქტორებს გარემოს მაღალ ტემპერატურასთან ასოცირებული სიკვდილიანობისათვის.

ტყის ხანძრები - რეკომენდაციები მოსახლეობას

ბიოსაწვავის (ტყის მასივების) არასრული წვის შედეგად ხდება ჰაერის დაბინძურება მყარი ნაწილაკებით, ნახშირის მონიქსიდით, აზოტის ოქსიდით, გოგირდის დიოქსიდითა და ორგანული მინარევებით.

მოსახლეობის განსაკუთრებით მოწყვლადი ჯგუფები:

·         პირები ჯანმრთელობის უკვე არსებული, ქრონიკული პრობლემებით (ასთმა და სხვა რესპირატორული დაავდებები, გულ-სისხლძარღვთა დაავადებები)

·         ხანდაზმული ადამიანები, ბავშვები და ორსული ქალები

·         მწეველები

·         მეხანძრეები, მაშველები

მაღალი ტემპერატურით გამოწვეული ხანძრის შემთხვევაში იმოქმედეთ ჯანმრთელობის დაცვის ადგილობრივი ორგანოების მიერ მოწოდებული რეკომენდაციების გათვალისწინებით:

·         ჰაერის მაღალი ხარისხით დაბინძურების ეპიზოდების დროს დარჩით შენობაში, განსაკუთრებით ბავშვები და ხანშიშესულები;

·         ეცადეთ ბინაში შეინარჩუნოთ შედარებით დაბალი ტემპერატურა, არ გააღოთ ფანჯრები;

·         კონდენციონერი იცავს ინდივიდს სიცხისა და დაბინძურებული ჰაერისაგან, მაგრამ გასათვალისწინებელია შემდეგი მნიშვნელოვანი საკითხები:

o    თუ კონდიციონერს აქვს, როგორც „გარე“, ისე „რეცირკულაციის“ მოწყობილობა, ხანძრის შემთხვევაში ჩართეთ მხოლოდ რეცირკულაციის რეჟიმი

o    შესაძლებლობისამებრ შეუცვალეთ კონდენციონერს ფილტრი და დაუყენეთ მაღალი ეფექტურობის ფილტრი

o    ხანძრის შემთხვევაში გამორთეთ კონდიციონერის სუფთა ჰაერის სავენტილაციო სისტემა

·         უზრუნველყავით ჰაერის დამაბინძურებელი ყველა სხვა წყაროს ლიკვიდაცია; კერძოდ, სიგარეტის გამონაბოლქვი, პროპანის გაზის ან შეშის ღუმელის გამოყენება, აეროზოლების მიმოფრქვევა, საკვების შეწვა

·         განსაკუთრებით მოწყვლადმა (რესპირატორული და გულ-სისხლძარღვთა პრობლემების მქონე პაციენტები) ადამიანებმა  უნდა გამოიყენონ რესპირატორი

·         გარეთ გასვლისას ხანძრით დაბინძურებული ჰაერისგან თავის დასაცავადგამოიყენეთ ნიღაბი

·         გაითვალისწინეთ, რომ ნიღაბი უნდა ფილტრავდეს  ძალიან მცირე ნაწილაკებს და ჰერმეტულად იცავდეს ცხვირისა და პირის ღრუს.

·         ქრონიკული რესპირატორული და გულ-სისხლძარღვთა პრობლემების მქონე პირები დაბინძურებული ჰაერის მიმართ მეტად მგრძნობიარენი არიან და ესაჭიროებათ დაცვის სხვა მექანზმებიც და  სამედიცინო მომსახურეობისადმი ხელმისაწვდომობის მაღალი დონე, აუცილებელია ექიმთან კონსულტაცია

·         ეცადეთ გადახვიდეთკარგი ვენტილაციის მქონე გაგრილებულ ადგილას.